Moniuszko ukończył swą piątą operę wkrótce po upadku powstania styczniowego, trudno więc się dziwić, że wkrótce przylgnęło do niej miano wielkiej manifestacji patriotycznej. Tuż po premierze  STRASZNY DWÓR trafił na mur cenzury. Władze rosyjskie, obawiając się zamieszek, zdjęły go z afisza po trzech przedstawieniach. Oto dowód, jak na los opery mogą wpłynąć okoliczności zewnętrzne – bo choć w samym rysunku postaci można dopatrzyć się wpływu arcydzieł Fredry i Mickiewicza, całość jest niczym więcej, jak radosną, chwilami kpiącą, utrzymaną w duchu belcanta afirmacją zaściankowej polskości. Elementy folkloru, liczne wątki patriotyczne oraz atmosfera szlacheckiego dworu sprawiają, że dziś utwór ten uznaje się za polską operę narodową.

---

WIWAT SEMPER WOLNY STAN… Wprawdzie słowa te bohaterowie Strasznego dworu wypowiadają w nieco innym kontekście, ale jakże pasują one do naszego świętowania niepodległości i jak ważne były w całej twórczości Moniuszki – kompozytora, który pragnął, by jego opery nie tylko trafiły pod polskie strzechy, ale też by to co w nich uniwersalne było jasne i czytelne daleko poza granicami kraju. W bliższych nam czasach w ziszczaniu marzeń kompozytora  nie szczędziła  energii (nie bez spektakularnych sukcesów) legendarna śpiewaczka i reżyserka  Maria Fołtyn, w środowisku operowym  - z tych powodów – z wielką atencją zwana wdową po Moniuszce.
Rok 2019 – w dwusetną rocznicę urodzin kompozytora -ogłoszony został Rokiem Moniuszkowskim!
Naszą inauguracją Roku – 9 stycznia 2019 – buł uroczysty spektakl Strasznego dworu, którego reżyserka Krystyna Janda dała nam nową, jakże inną od dotychczasowych, interpretację dzieła; spektakl daleki od nadmiernej „ludowości”, estetycznie wysmakowany – wierny jednak  patriotycznemu duchowi  kompozytora, a jednocześnie bliższy współczesnemu widzowi.
Warto się przekonać, że nagroda Energia Kultury 2014 dla spektaklu była ze wszech miar zasłużona, a Rok Moniuszkowski rozpoczął taki właśnie Straszny dwór.